Osmanlı devletinde idârî ve askerî kadronun yetiştirildiği Enderun mektebinde âdaba uygun olmadığı tenbih edilen bazı esaslar;
• Sakat ve hastalıklı olanlarla alay etmek,
• Halkı boş yere meşgul etmek,
• Herkesi kendine baktırmak için kahkaha ile gülmek,
• Tavırlarıyla, hal ve hareketiyle ve diliyle akranlarını küçük görmek,
• Arkadaşının ihtiyacı olan bir şeyi verebilmesi mümkün iken vermemek ve izinsiz olarak birisinin velev ki bir çöpünü almak,
• Arkadaşının elde edeceğini düşündüğü rızka, refaha ve sair nimetlere bizzat veya vasıta ile gizli veya aşikâr mâni olmak,
• İşlerinde ihmalkârâne davranmak,
• Arkadaşına ait elbise ve benzeri eşyalara hırsla göz dikmek ve haset etmek,
• Hocalarına, yaşlılara ve ilim erbabına saygısızlık etmek, haysiyet ve insaniyet dairesi dışında atıp-tutmak,
• Kibirlenmek, itibar elde etmek için sahip olmadığı sıfatları kendine mal edip halkı aldatmaya çalışmak,
• İnsanlık vakar ve ağırbaşlılığına hiç yakışmayacak şekilde yüzsuyu dökmeye tenezzül etmek,
• Maddi imkânı olmadığı halde zenginmiş ve refah içindeymiş gibi görünmek için borçlanıp insanları dolandırmak,
• Tam olarak bilmediği bir hususta münakaşaya girmek,
• Fikrini isbat için inadında ısrar ederek etrafındakileri bıktırıp usandırmak,
• İnatçı bir şahsı yumuşaklıkla ikna etmeye çalışmak yerine kaba saba davranarak işi çekişme ve kavgaya vardırmak,
• Şunun bunun yürüyüşünü taklit ederek insanları hakir görmek…
Bunlar adaba uygun değildir.
Muhammet Emirhan Ellidokuzoglu
Bu yazı toplam 2433 defa okundu.